yutma güçlüğü ne demek?

Yutma Güçlüğü (Disfaji)

Yutma güçlüğü veya disfaji, yiyeceklerin veya sıvıların ağızdan mideye geçişinde zorluk yaşanması durumudur. Bu durum, hafif bir rahatsızlıktan yaşamı tehdit eden ciddi komplikasyonlara kadar çeşitli şekillerde kendini gösterebilir. Yutma güçlüğü, her yaşta görülebilmekle birlikte, yaşlılarda, nörolojik rahatsızlıkları olanlarda ve bazı tıbbi durumları olanlarda daha sık görülür.

Belirtiler

Yutma güçlüğünün belirtileri, altta yatan nedene ve şiddetine bağlı olarak değişebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Yiyecek veya sıvıları yutarken zorlanma: Bu, en belirgin semptomdur ve katı veya sıvı gıdalarla ortaya çıkabilir.
• Öksürme veya boğulma: Yiyecek veya sıvıların yanlışlıkla soluk borusuna kaçması (aspirasyon) sonucu öksürme veya boğulma meydana gelebilir.
• Yiyeceklerin veya sıvıların ağza veya buruna geri gelmesi (regürjitasyon): Bu, özellikle yemek borusunda bir tıkanıklık veya sorun olduğunda görülebilir.
• Göğüs ağrısı veya yanma: Yutma güçlüğü, mide ekşimesi veya yemek borusunda tahrişe neden olabilir.
• Ses kısıklığı: Yutma güçlüğü, ses telleri veya sinirlere baskı yaparak ses kısıklığına yol açabilir.
• Tekrarlayan pnömoni: Aspirasyon pnömonisi, yiyecek veya sıvıların akciğerlere kaçması sonucu ortaya çıkan bir enfeksiyondur ve yutma güçlüğü olan kişilerde daha sık görülür.
• Açıklanamayan kilo kaybı: Yutma güçlüğü nedeniyle yeterli beslenememe sonucu kilo kaybı yaşanabilir.
• Yemeklerden kaçınma: Yutma güçlüğü yaşayan kişiler, yemek yeme sürecinden duydukları rahatsızlık nedeniyle yemeklerden kaçınabilirler.
• Salya akması: Yutma güçlüğü, tükürüğün ağızda birikmesine ve salya akmasına neden olabilir.
• Yemek yerken uzun süre harcama: Yutma güçlüğü olan kişiler, yemeklerini bitirmek için normalden daha fazla zaman harcayabilirler.
• Yemeklerden sonra ağızda yiyecek kalıntısı: Yutma güçlüğü, yiyeceklerin ağızda veya boğazda kalmasına neden olabilir.

Nedenler

Yutma güçlüğünün birçok potansiyel nedeni vardır ve bunlar genellikle ağız, boğaz veya yemek borusundaki sorunlardan kaynaklanır. En yaygın nedenler şunlardır:

• Nörolojik bozukluklar: Felç, Parkinson hastalığı, multipl skleroz, ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz) gibi sinir sistemi hastalıkları, yutma kaslarının kontrolünü etkileyerek yutma güçlüğüne neden olabilir.
• Kas hastalıkları: Miyasteni gravis ve kas distrofisi gibi kas hastalıkları, yutma kaslarının zayıflamasına ve yutma güçlüğüne yol açabilir.
• Yemek borusu sorunları:
  • Yemek borusu darlığı (striktür): Yemek borusunun daralması, yiyeceklerin geçişini zorlaştırabilir.
  • Yemek borusu spazmları: Yemek borusu kaslarının istemsiz kasılmaları yutma güçlüğüne neden olabilir.
  • Yemek borusu halkaları (Schatzki halkası): Yemek borusunun alt ucunda oluşan ince bir zar, yiyeceklerin geçişini engelleyebilir.
  • Akalaşya: Yemek borusunun alt ucundaki kasların gevşememesi sonucu yiyecekler mideden geçemez ve yutma güçlüğüne neden olur.
  • Eozinofilik özofajit: Yemek borusunda eozinofil adı verilen beyaz kan hücrelerinin birikmesi sonucu iltihaplanma meydana gelir ve yutma güçlüğüne yol açabilir.
  • Reflü hastalığı (GERD): Mide asidinin yemek borusuna geri kaçması, yemek borusunda tahrişe ve iltihaplanmaya neden olarak yutma güçlüğüne yol açabilir.
  • Yemek borusu kanseri: Yemek borusunda oluşan tümörler, yiyeceklerin geçişini engelleyerek yutma güçlüğüne neden olabilir.
• Ağız ve boğaz sorunları:
  • Ağız veya boğaz kanseri: Ağız veya boğazda oluşan tümörler, yutma sürecini etkileyerek yutma güçlüğüne neden olabilir.
  • Ağız yaraları veya enfeksiyonları: Ağızda veya boğazda oluşan yaralar veya enfeksiyonlar, yutmayı zorlaştırabilir.
  • Bademcik iltihabı: Bademcik iltihabı, yutmayı ağrılı hale getirebilir.
• Diğer nedenler:
  • Yaşlanma: Yaşla birlikte yutma kaslarının gücü azalabilir ve yutma güçlüğü riski artabilir.
  • Radyoterapi: Baş ve boyun bölgesine uygulanan radyoterapi, yutma kaslarına zarar vererek yutma güçlüğüne neden olabilir.
  • Bazı ilaçlar: Bazı ilaçlar, yutma kaslarının fonksiyonunu etkileyerek yutma güçlüğüne yol açabilir.
  • Yabancı cisim: Yiyecek veya başka bir cismin yemek borusunda sıkışması, yutma güçlüğüne neden olabilir.

Tanı

Yutma güçlüğünün tanısı için bir doktor, hastanın tıbbi geçmişini değerlendirecek ve fiziksel bir muayene yapacaktır. Ayrıca, aşağıdaki testler de istenebilir:

• Baryumlu yutma çalışması (videofloroskopi): Hasta, baryum içeren bir sıvı veya yiyecek içerken röntgen çekilir. Bu, doktorun yutma sürecini gerçek zamanlı olarak görmesini ve sorunlu alanları tespit etmesini sağlar.
• Özofagoskopi: Ucunda bir kamera bulunan ince, esnek bir tüp (endoskop) yemek borusuna yerleştirilir. Bu, doktorun yemek borusunun iç yüzeyini görmesini ve herhangi bir anormalliği (örneğin, tümörler, darlıklar veya iltihaplanma) tespit etmesini sağlar.
• Manometri: Yemek borusundaki kasların kasılma gücünü ölçmek için kullanılan bir testtir.
• Fiberoptik Endoskopik Yutma Değerlendirmesi (FEES): Ucunda bir kamera bulunan ince, esnek bir tüp burundan geçirilerek boğaza yerleştirilir. Bu, doktorun yutma sürecini doğrudan gözlemlemesini ve herhangi bir sorunu tespit etmesini sağlar.
• Biyopsi: Yemek borusunda veya boğazda bir anormallik tespit edilirse, biyopsi alınarak incelenir.

Tedavi

Yutma güçlüğünün tedavisi, altta yatan nedene bağlıdır. Tedavi seçenekleri şunlardır:

• Yutma terapisi: Bir konuşma terapisti, yutma kaslarını güçlendirmek ve yutma tekniğini iyileştirmek için çeşitli egzersizler ve manevralar öğretebilir.
• Diyet değişiklikleri: Yutma güçlüğünü kolaylaştırmak için yiyeceklerin kıvamı değiştirilebilir. Örneğin, katı yiyecekler püre haline getirilebilir veya sıvılar kıvamlaştırılabilir.
• İlaçlar: Reflü hastalığı gibi bazı durumlarda, mide asidini azaltan ilaçlar (örneğin, proton pompa inhibitörleri) yutma güçlüğünü hafifletebilir.
• Cerrahi: Yemek borusunda bir tıkanıklık veya darlık varsa, cerrahi olarak düzeltilebilir. Örneğin, yemek borusu darlığı balon dilatasyonu ile genişletilebilir veya tümörler cerrahi olarak çıkarılabilir.
• Beslenme tüpü (gastrostomi): Yutma güçlüğü şiddetli ise ve hastanın yeterli beslenmesini engelliyorsa, mideye bir beslenme tüpü yerleştirilebilir.
• Botulinum toksini (Botoks) enjeksiyonları: Akalaşya gibi bazı durumlarda, yemek borusundaki kasların gevşemesini sağlamak için Botoks enjeksiyonları kullanılabilir.

Komplikasyonlar

Yutma güçlüğü tedavi edilmezse, ciddi komplikasyonlara yol açabilir:

• Aspirasyon pnömonisi: Yiyecek veya sıvıların akciğerlere kaçması sonucu oluşan bir enfeksiyon.
• Dehidratasyon: Yeterli sıvı alamama sonucu oluşan su kaybı.
• Malnütrisyon: Yeterli besin alamama sonucu oluşan beslenme yetersizliği.
• Kilo kaybı: Yeterli beslenememe sonucu oluşan kilo kaybı.
• Sosyal izolasyon: Yutma güçlüğü nedeniyle yemek yeme sürecinden duyulan rahatsızlık, sosyal izolasyona yol açabilir.
• Ölüm: Şiddetli yutma güçlüğü vakalarında, aspirasyon pnömonisi veya malnütrisyon nedeniyle ölüm meydana gelebilir.

Önleme

Yutma güçlüğünü önlemek her zaman mümkün olmasa da, bazı önlemler alınabilir:

• Yavaş ve dikkatli yemek yiyin.
• Yiyecekleri iyice çiğneyin.
• Yemek yerken dik oturun.
• Alkol ve tütün kullanımından kaçının.
• Reflü hastalığı belirtileriniz varsa, doktorunuza danışın.
• Nörolojik veya kas hastalıklarınız varsa, yutma sorunları için düzenli olarak kontrol edilin.

Prognoz

Yutma güçlüğünün prognozu, altta yatan nedene ve tedavinin etkinliğine bağlıdır. Bazı durumlarda, yutma terapisi ve diyet değişiklikleri ile yutma güçlüğü önemli ölçüde iyileştirilebilir. Diğer durumlarda, altta yatan hastalığın tedavisi veya cerrahi müdahale gerekebilir. Erken tanı ve tedavi, komplikasyon riskini azaltmaya ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olabilir.